Ulja za ostale motore

ULJA ZA PODMAZIVANJE BRODSKIH DIZEL MOTORA

Za pogon brodova koriste se dvotaktni i četvorotaktni dizel motori, sa normalnim punjenjem i sa predpunjenjem. S obzirom na broj obrtaja oni mogu biti sporohodni (ispod 350 ob/min), srednji (350 – 2000 ob/min) i brzohodni (iznad 2000 ob/min). Za pogon velikih brodova obično se koriste sporohodni dvotaktni dizel motori sa ukrsnom glavom, ali i motori srednjih brzina. Brzohodni dizel motori koriste se samo za pogon manjih brodova (trajekti, ribarski čamci) ili služe kao brodski pomoćni motori.

Kod motora sa ukrsnom glavom sistem za podmazivanje cilindra odvojen je od karterskog sistema, što znači da se za njihovo podmazivanje koriste dve vrste ulja: cilindarsko i kartersko. Kod motora srednjih brzina ovi sistemi mogu biti odvojeni i jedinstveni ali, bez obzira na to, u oba slučaja za podmazivanje se koristi jedno ulje, kartersko-cilindarsko. Za podmazivanje brodskih brzohodnih dizel motora koriste se ulja namenjena dizel motorima teretnih vozila.

Cilindarska motorna ulja

Izbor cilindarskih brodskih ulja vrši se prema viskoznim gradacijama i baznom broju, pri čemu se uzima u obzir režim rada motora, viskoznost i sadržaj sumpora u gorivu. Veliki dvotaktni dizel motori sa ukrsnom glavom (najveći proizvođači ovih motora su MAN B&W i Sulzer) za pogon koriste gorivo (atmosferski ostatak ili mazut koji se još naziva „bunker gorivom”) sa visokim sadržajem sumpora (2 – 5% m/m) i visokim sadržajem asfaltena (5 – 10% m/m), pa se iz tog razloga kod ovih motora upotrebljava cilindarsko ulje sa vrlo visokom baznom rezervom (TBN 70 do 100) i viskozne gradacije SAE 50. Visok sadržaj bazne rezerve omogućuje potpunu neutralizaciju svih korozivnih materija što postaju sagorevanjem goriva. Visok sadržaj detergentnih aditiva obezbeđuju potrebnu čistoću površina i dobru pokretljivost klipnih prstenova, dok dobri inhibitori oksidacije obezbeđuju duže skladištenje bez opasnosti od promena prvobitnih osobina.

Cilindarsko motorno ulje ubrizgava se direktno na sklop klip-cilindar, u tom prostoru meša sa gorivom i sagoreva kao u dvotaktnom benzinskom motoru.

Karterska motorna ulja

Karterski sistem dvotaktnih dizel motora sa ukrsnom glavom je odvojen od sistema klip-cilindar, i zahteva kartersko ulje viskozne gradacije SAE 30 i TBN = 5 – 10mgKOH/g, namenjeno za podmazivanje ležajeva i kolenastog vratila. Kartersko ulje, kod brodskih motora sa ukrsnom glavom, ne dolazi u kontakt sa kiselim i korozivnim gasovima iz cilindra motora i nema potrebe za visokom baznom rezervom.

Kartersko-cilindarska motorna ulja

Namenjena su brodskim dizel motorima srednjih brzina koji koriste gorivo sa sadržajem sumpora do 1,8%. Zbog toga im je bazna rezerva TBN = 15. Ako se koristi gorivo sa sadržajem sumpora iznad 1,8% bazni broj mora biti veći i do TBN = 30. Ovi motori se koriste za pogon rečnih i manjih morskih brodova, a karterski sistem i sklop klip-cilindar podmazuju se istim kartersko-cilindarskim uljem. Mogu da se koriste i kao cilindarska ulja u slučaju da taj motor koristi gorivo sa nižim sadržajem sumpora.

Što se tiče intervala zamene ulja za sporohodne brodove, treba naglasiti da je cilindarsko ulje predviđeno samo za jednokratnu upotrebu. Karterska ulja mogu ostati u upotrebi nekoliko godina uz postupak prečišćavanja, filtriranja i centrifugiranja u separatoru.

Za podmazivanje brodskih dizel motora srednjih brzina (najveći proizvođači ovih motora su: Wartsila, NSD, Pielstick, MAN B&W, Mak) koriste se kartersko-cilindarska ulja viskoznih gradacija SAE 30, SAE 40 ili SAE 50 i baznih rezervi TBN = 12 – 55 mgKOH/g u zavisnosti od sadržaja sumpora u gorivu. Za podmazivanje brzohodnih brodskih dizel motora, koji koriste standardna dizel goriva, preporučuju se motorna ulja koja odgovaraju specifikacijama API CD i MIL-L-2104 C sa intervalom zamene do 5000 radnih časova ili jednu godinu.

ULJE ZA PODMAZIVANJE MOTORA ŽELEZNIČKIH LOKOMOTIVA

Koristi se za podmazivanje četvorotaktnih i dvotaktnih dizel motora velikih snaga i srednjih brzina, sa i bez turbo punjenja, kakvi se najčešće koriste za pogon železničkih lokomotiva General Motors–Electro Motive Division (GM-EMD), General Electric (GE) i njima sličnih. Specifičnost ovih dizel motora je u tome što su im ležajevi osovinica klipova i neki drugi delovi posrebreni ili od legura srebra. Ta specifičnost podrazumeva isključivo upotrebu mazivih ulja sa aditivima bez cinka. Zbog korozivne agresivnosti cinka prema srebru, za proizvodnju ovih ulja kosrite se specijalni paketi aditiva koji ne sadrže cink.

Ulje za podmazivanje motora železničkih lokomotiva moraju da ispunjavaju zahteve proizvođača lokomotiva: General Motors-Electro Motive Division (GM-EMD), General Electric (GE), Sulzer, SEMT Pielstick i drugih kao što je prikazano u tabeli.

Specifikacije ulja za motore lokomotiva

Motor	SAE gradacija	TBN(ASTM D 2896)	Sulfatni pepeo (%mass), max	Sadržaj cinkamax min	APIKlasifikacija	Zahtevi testa
General Motors EMD	40 ili20W-40	10 – 20	–	10 ppm –	–	3 lokomotive1 godina
General Electric, U.S.	40 ili20W-40	13 – 20	–	– –	–	3 lokomotive100.000 milja
M.T.U.	3040 15W-40	–– –	1,51,5 1,8	– 0,05 %– 0,05 % – 0,05 %	SE/CC, SE/CDSE/CD SE/CD	Prema zahtevuPrema zahtevu Prema zahtevu
G.E. Locomotives Canada(Alco 251 Engines)	40	7 – 13	–	– –	CD	–
Sulzer	40	–	–	– –	CD	Prema zahtevu
SEMT Pielstick	40	min 10	–	– –	CD	Prema zahtevu
S.A.C.M.	40	min 10	–	– –	CD	Prema zahtevu

ULJA ZA PODMAZIVANJE GASNIH MOTORA

Intenzivni razvoj gasnih motora, koji kao gorivo koriste tečni naftni gas (TNG ili LPG) ili komprimovani prirodni gas (CNG), postavlja sve veće zahteve po pitanju kvaliteta ulja za podmazivanje gasnih motora. Jedan od najvažnijih zahteva je ograničenje sadržaja sulfatnog pepela. U toku rada motora sulfatni pepeo formira naslage u cilindru, na klipu i glavi motora. Naslage sprečavaju prenos toplote i dovode do porasta temperature. Kada temperatura pređe kritičnu granicu, nasage deluju kao «vruće tačke» koje uzrokuju prevremeno paljenje, što inicira lupanje u motoru. Posledice ove pojave su: gubitak snage motora, povećano habanje, uništene svećice, oštećeni ili uništeni ventili, klipovi i cilindar. Proizvođači gasnih motora tačno određuju i navode dozvoljeni sadržaj sulfatnog pepela u ulju koje odgovara modelu gasnog motora:

do 0,1% pepela «bez pepela»

do 0,5% pepela sa «niskim sadržajem pepela»

do 1,0% pepela sa «srednjim sadržajem pepela»

više od 1,0% pepela sa «visokim sadržajem pepela»

Proizvođači gasnih motora zahtevaju upotrebu motornog ulja koje mora da neutrališe kisele nusproizvode koji nastaju sagorevanjem gasa. Bezpepelna ulja se uglavnom koriste za podmazivanje dvotaktnih, a niskopepelna za podmazivanje četvorotaktnih motora. Srednje i visokopepelna ulja koriste se za podmazivanje motora za koje se koriste korozivna goriva. Kontroliše se: viskoznost, porast ukupnog kiselinskog broja, pad baznog broja, talog, korozivnost koja je posebno bitna kod motora i ležajeva koji su osetljivi na koroziju. Ulje mora da obezbedi visok stepen čistoće motora i ne sme da formira nikakve naslage, što znači mora da sadrži visokokvalitetne aditive – deterdžente i disperzante. Soli salicilne kiseline, kao površinski aktivno sredstvo daje najbolje rezultate kod aditiva deterdženata za gasne motore u kombinaciji sa baznim uljem iz Grupe II. Karakteristike ulja za gasne motore motornih vozila su propisane od strane proizvođača motora svojim proizvođačkim specifikacijama kao što su: MB 226.9 ili MAN 3271.

Zahtevi proizvođača stacionarnih gasnih motora

Tip motora	Sadržaj pepela (% wt)	Viskozna gradacija	Ostali zahtevi
Caterpillar	0,4 do 0,6	SAE 30/40; SAE 15W-40
Cooper-Cameron AjaxCooper-Bessemer 2-taktni 4-taktni (< 175 BMEP) 4-taktni (> 175 BMEP) Cooper-Enterprise Superior	< 0,1 < 0,6 0,4 0,4 0,5 max 0,5 do 1,0	SAE 30/15W-40 SAE 40 SAE 40 SAE 40 SAE 30/40 SAE 40	Bez cinka Bez bright stock-a API CC ili MIL-L-2041 B API CD ili MIL-L-2041 B API CC
Dresser IndustriesClark Dresser-Rand	0,4 (0,1) 0,5 max	SAE 30/40 SAE 30/40
Waukesha VGFSvi ostali	0,7 do 1,20,35 do 0,5	SAE 30/40SAE 30/40	API CC ili CDAPI CC ili CD